विश्व पशु दिवसको अ
मानव जीवन धेरै हदसम्म पशु र पंक्षीहरूमा निर्भर छ । मानिस र जनावरबीचको अन्तरनिर्भरता बारे मानिसहरूलाई सचेत गराउन हरेक वर्ष अक्टोबर ४ मा विश्व पशु दिवस मनाइन्छ । यो दिन संसारभरि जनावरहरूको कल्याणको बारेमा चेतना जगाउन समर्पित छ ।
विश्व पशु दिवस हरेक वर्ष अक्टोबर ४ मा मनाइन्छ । २०२४ मा आउँछ, जसले व्यक्ति, समुदाय र संस्थाहरूलाई पशु कल्याणको वकालत गर्ने कार्यक्रमहरू र अभियानहरूमा भाग लिन वा भाग लिनको लागि मध्य हप्ताको उत्कृष्ट अवसर प्रदान गर्दछ । विश्व पशु दिवस २०२४ को विषयवस्तु संसार उनीहरूको पनि घर हो ।
विश्व पशु दिवस, जसलाई विश्व पशु कल्याण दिवस पनि भनिन्छ, हरेक वर्ष अक्टोबर ४ मा मनाइने विश्वव्यापी पहल हो । यो दिन जनावरहरूको अधिकार र कल्याणको लागि वकालत गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय कार्य दिवसको रूपमा कार्य गर्दछ । यस मितिको छनौंट पशुहरूको संरक्षक संत एसिसीको सेन्ट फ्रान्सिसको पर्वको दिनसँग मेल खान्छ । यस कार्यक्रमले विश्वभरका पशु प्रेमीहरूलाई एकतावद्ध गर्दछ, चेतना जगाउने र जनावरहरूको कल्याणप्रति जिम्मेवारीको भावनालाई बढावा दिन्छ ।
पर्यावरण संरक्षणमा पशुको आवश्यकता रहन्छ भने वायुमण्डलमा भएको कार्वन र नाइट्रोजनको चक्रलाई सन्तुलत बनाउन पनि जनावरको योगदान महत्वपूर्ण मानिन्छ । पूर्वीय सभ्यतामा जनावरलाई अझ विशेष महत्व दिएको पाइन्छ । हिन्दू धर्मावलम्बीमा पशुलाई देवताको प्रतीकको रुपमा पूजा गर्ने संस्कार छ । विभिन्न जनावरलाई विभिन्न देवीदेवताको वाहनको रुपमा पुज्ने चलन छ । तिहारमा विशेष गरी पशुको महत्व बढी छ । तिहारमा काग, कुकुर, गाई र गोरुलाई देवताको प्रतीक मानेर पुज्ने चलन छ । अझ हिन्दु धर्ममा गाईको पूजा अथवा दानलाई सबैभन्दा पूण्य दिने दानसँग तुलना गरिन्छ । राष्ट्रिय जनावरको रुपमा रहेको गाईलगायतका जनावरप्रतिको मानवीय व्यवहार भने क्रुर हुन थालेको छ । गाईले दूध दिने बेलासम्म पाल्ने र दूध दिन छोडेपछि सडकमा छोड्ने प्रवृत्तिले गाई संरक्षणमा चुनौंती थपिएको पशु संरक्षणकर्मी बताउँछन् । पर्यावरण संरक्षणमा पशुको आवश्यकता रहन्छ भने वायुमण्डलमा भएको कार्वन र नाइट्रोजनको चक्रलाई सन्तुलित बनाउन पनि जनावरको योगदान महत्वपूर्ण मानिन्छ । पूर्वीय सभ्यतामा जनावरलाई अझ विशेष महत्व दिएको पाइन्छ ।
विश्व पशु दिवसको महत्व
१. विश्वव्यापी साझेदारी, विश्व पशु दिवसले संसारका विभिन्न कुनाबाट पशु प्रेमीहरूलाई एकसाथ ल्याउँछ । मानिसहरूले पशु संरक्षण र संरक्षण प्रयासहरूलाई बढावा दिन विभिन्न गतिविधिहरूमा संलग्न हुन्छन् ।
२. जागरूकता र शिक्षा, यो दिनले विश्वव्यापी रूपमा पशु उपचार र कल्याण मापदण्डहरू सुधार गर्ने आवश्यकताको बारेमा व्यक्तिहरूलाई शिक्षित गर्न प्लेटफर्मको रूपमा कार्य गर्दछ । यसले पशु क्रूरता, बेवास्ता र अनुचित व्यवहार विरुद्ध जागरूकता बढाउँछ, सूचित कार्यलाई प्रोत्साहित गर्दछ ।
३. पशु क्रूरता विरुद्ध वकालतस् विश्व पशु दिवसले पशु क्रूरता र अन्याय विरुद्ध वकालत गर्न व्यक्तिहरूलाई सशक्त बनाउँछ । यसले सामूहिक कार्यलाई प्रेरित गर्दछ, हामीलाई हानिबाट जनावरहरूलाई जोगाउन एकताको शक्तिको सम्झना गराउँछ ।
४. सकारात्मक प्रभाव मनाउने, यो व्यक्तिहरूले बनाउन सक्ने सकारात्मक प्रभावको उत्सव हो । सेनामा सामेल भएर, मानिसहरूले भविष्यका पुस्ताहरूका लागि उनीहरूको भलाइ सुनिश्चित गर्दै जनावरहरूको संरक्षण गर्न प्रतिवद्ध हुन सक्छन् ।
५. भविष्यको लागि जनावरहरूको संरक्षण, विश्व पशु दिवसले जनावरहरूको संरक्षण र हेरचाह गर्ने हाम्रो जिम्मेवारीको मार्मिक अनुशरणको रूपमा कार्य गर्दछ । तिनीहरूको बासस्थानको संरक्षण गरेर, तिनीहरूको अधिकारको लागि वकालत गरेर, र नैतिक उपचार सुनिश्चित गरेर, हामी जनावरहरू र मानिसहरूका लागि राम्रो संसारमा योगदान गछौं ।
विश्व पशु दिवस मनाउने उद्देश्य
पशुप्रतिको मानवीय क्रुरता बन्द गर्नुपर्छ । जनावरहरूको संरक्षण र उपचार प्रवद्र्धन गर्न । जनावरहरूलाई सम्मान र अधिकार प्रदान गर्न । जनावरहरूको लागि प्राकृतिक वन संरक्षण गर्न । जनावरहरूको अवस्था अझै सुधार गर्न आवश्यक छ । जनावरहरूको भावनाको सम्मान गर्नुहो ।
आज जनावरहरूको सामना गर्ने चुनौंतीहरू
पशु कल्याण र संरक्षण प्रयासहरूमा प्रगति भए तापनि, संसारभरका जनावरहरूले धेरै चुनौंतीहरूको सामना गर्छन् ।
वासस्थान विनाश, वन फँडानी, सहरीकरण र जलवायु परिवर्तनका कारण धेरै पशु प्रजातिहरूले आफ्नो वासस्थान गुमाउँदैछन् । यसले जैविक विविधतालाई हानि पु¥याउँछ र अनगिन्ती प्रजातिहरूको अस्तित्व खतरामा परेको छ ।
शिकार र अवैध वन्यजन्तु व्यापार, वन्यजन्तु र तिनका उत्पादनहरूको शिकार र अवैध व्यापारले धेरै प्रजातिहरू, विशेष गरी उच्च बजार मूल्यका प्रजातिहरू जस्तै हात्ती, गैंडा र प्यांगोलिनहरूका लागि गम्भीर खतरा निम्त्याउँछ ।
कारखाना खेती, फ्याक्ट्री खेतीमा अमानवीय अभ्यासहरूको परिणाम स्वरूप करोडौं जनावरहरूले प्रायः भीडभाड, कमजोर सरसफाइ र एन्टिबायोटिकको नियमित प्रयोगको सामना गर्छन् ।
जलवायु परिवर्तन, जनावरहरू पनि जलवायु परिवर्तनबाट प्रभावित हुन्छन् । जसले पारिस्थितिक प्रणालीलाई बाधा पु¥याउँछ, बसाइसराइको ढाँचामा परिवर्तन गर्छ र खाना र पानीमा उनीहरूको पहुँचलाई खतरामा पार्छ ।
पशु परीक्षण, वैज्ञानिक अनुसन्धान र कस्मेटिक परीक्षणको लागि जनावरहरूको प्रयोगले नैतिक चिन्ताहरू बढाउँदैछ, जसले थप मानवीय विकल्पहरूको लागि आव्हान गर्दछ ।
विश्व पशु दिवस कसरी मनाउने
–विश्व पशु दिवसको साथ मनभरी जोडिन चाहनुहुन्छ भने पशुपालन गर्ने वाचा लिनुहोस् तर यसलाई बजारबाट किन्नुको सट्टा, पशु आश्रयबाट ग्रहण गर्नुहोस् र राम्रोसँग हुर्काउनुहोस् ।
–पशु आश्रय, वन्यजन्तु पुनर्वास केन्द्र वा स्थानीय उद्धार संस्थामा जनावरहरूको लागि स्वैच्छिक रूपमा एक दिन बिताउनुहोस् । यसले जनावरहरूको जीवन र पालनपोषणमा आमूल परिवर्तन ल्याउँछ र तपाईंको मनमा जनावरहरूप्रति सहानुभूति जगाउँछ ।
–जनावरहरूको सामान्य र गम्भीर दुबै समस्याहरू बुझ्नको लागि पर्याप्त तालिम प्राप्त गर्नुहोस्, यदि तपाइँ प्रशिक्षित हुनुहुन्छ भने, तपाइँका अन्य साथीहरूलाई तपाइँको मिसनमा समावेश गर्नुहोस र सोसल मिडियामा साझा गर्नुहोस् ।
–क्रूरता–मुक्त अभ्यासहरू पछ्याउने र जनावरहरूमा कुनै अनैतिक परीक्षण सञ्चालन नगर्ने कम्पनीहरूबाट उत्पादनहरू किन्नुहोस् ।
–विश्व पशु दिवसले यी चुनौंतिहरूको सामना गर्न विभिन्न पहलहरू र सामूहिक प्रयासहरूको लागि उत्प्रेरकको रूपमा कार्य गर्दछ ।
–संरक्षण कार्यक्रमहरू धेरै संस्था र सरकारहरू लोपोन्मुख प्रजातिहरू र तिनीहरूको बासस्थानको संरक्षण गर्न संरक्षण प्रयासहरूमा सक्रिय रूपमा संलग्न छन् ।
–कार्यक्रमहरूमा प्रायस् बासस्थान पुनस्र्थापना, शिकार विरोधी उपायहरू, र सार्वजनिक शिक्षा समावेश हुन्छन् ।
–पशु कल्याण कानूनहरू, यी कानूनहरूले जनावरहरूलाई क्रुरता रोक्न, मानवीय व्यवहार सुनिश्चित गर्न, र मनोरञ्जनमा जनावरहरू झगडा र क्रुरता जस्ता अभ्यासहरूलाई निषेध गर्ने उद्देश्य राख्छन् ।
–शाकाहारी आन्दोलन, शाकाहारले जनावर र वातावरणमा आहार छनांैटको प्रभावको बढ्दो जागरूकतालाई बुझाउँछ । यी आन्दोलनहरूले पशु उत्पादनहरूको क्रूरता–मुक्त विकल्पहरूलाई बढावा दिन्छ ।
–पशु अभयारण्य र उद्धार, धेरै अभयारण्य र उद्धार संस्थाहरूले दुव्र्यवहार, परित्याग र उपेक्षित जनावरहरूलाई आश्रय र हेरचाह प्रदान गर्न अथक प्रयास गर्छन्, उनीहरूलाई राम्रो जीवनको मौका दिँदैं ।
जनचेतना अभियानहरू ः– विश्व पशु दिवस भनेको संगठनहरूका लागि सचेतना अभियानहरू सञ्चालन गर्ने, कार्यक्रमहरू आयोजना गर्ने र पशु समस्याहरूको बारेमा जनतालाई जानकारी गराउन शैक्षिक गतिविधिहरूमा संलग्न हुने अवसर हो ।
विश्व पशु कल्याण दिवसको मूल उद्देश्य पशु कल्याण मापदण्डमा सुधार गर्नु, व्यक्ति, समूह र संस्थाहरूको सहयोग प्राप्त गर्नु र जनावरहरूप्रति प्रेम व्यक्त गर्नु हो ताकि तिनीहरूको जीवन सक्षम र राम्रो बन्न सकोस् । यस कारणले यो दिनलाई पशु प्रेमी दिवस् भनिन्छ । संसारभरका मानिसहरूका लागि जनावरहरूप्रतिको प्रेम व्यक्त गर्नको लागि यो महत्वपूर्ण दिन भएता पनि यो दिन मनाउनुका पछाडि धेरै कारणहरू छन् । यी सबै तथ्यहरूमध्ये जनावरहरूप्रति देखाइएको घृणित व्यवहार, आवारा कुकुर र बिरालाहरूप्रतिको व्यवहार, तिनीहरूको अमानवीय व्यापार आदि पनि मुख्य कारण थिए । यसबाहेक कुनै पनि प्राकृतिक प्रकोपको समयमा पनि यी जनावरहरूलाई दोस्रो दर्जाको व्यवहार गर्ने र सुरक्षामा लापरवाही हुने गरेको छ ।
साभार ः हलो खबर
